Certamina

Vlaamse Olympiade Latijn & Grieks

Gids voor de leerkracht | Homeroswedstrijd

Algemene richtlijnen

Download deze Gids voor de leerkracht.

Welke rol speel ik als leraar? ⬆️

De leraar neemt een begeleidende rol op, en fungeert als coach voor de klasgroep. De leraar voorziet lestijd om het proces goed te kunnen begeleiden. De vertaling is het product van een intensieve samenwerking tussen alle leerlingen van de klasgroep waar de inbreng van elke leerling wordt gehonoreerd.

Welke kwaliteit verwacht de jury? ⬆️

Aangezien de Homeros- en Vergiliuswedstrijd klassikale wedstrijden zijn waarvoor er een beroep kan worden gedaan op de expertise van de leraar en alle mogelijke hulpmiddelen kunnen worden ingezet, verwacht de jury een foutloze vertaling. Dit situeert zich zowel op het vlak van de interpretatie en vertaling van de brontekst als op het vlak van de Nederlandse vertaling en spelling.

De vertaling vormt een stilistisch correcte Nederlandse tekst, aangepast aan het genre van de brontekst en aan het doelpubliek: leeftijdsgenoten, leerkrachten en lezers die de vertaling niet met het origineel vergelijken.
De jury stelt zich volgende vragen:

  • In welke mate is dit verzorgd en vlot (voor)leesbaar Nederlands met respect voor de toon en de sfeer van de tekst?
  • Is het stijlregister coherent of zijn er stijlbreuken? Gaat het om een homogene, literaire vertaling?
  • Komt de vertaling overeen met wat er ‘eigenlijk staat’ in het Latijn?
  • Hoe is de klasgroep omgegaan met een aantal woorden (contextbetekenis – stijlfiguren), zinsdelen of zinnen die de jury in de focus plaatst?

Welke vormelijke verwachtingen heeft de jury? ⬆️

  • De leraar respecteert de deadlines betreffende inschrijving, inzending en betaling.
  • De leraar leest de tekst na voor inzending.
  • De leraar dient de vertaling in via het wedstrijdformulier op onze website www.certamina.be
  • De leraar beantwoordt samen met de leerlingen de vragen op het wedstrijdformulier: hebben jullie AI gebruikt? Hoe hebben jullie AI gebruikt?).
  • De leraar volgt de betaling op.

Lesplan ⬆️

Hieronder volgt een suggestie om met de leerlingen in een maand tijd – à rato van 4 of 5 weken, 1 lesuur per week – een wedstrijdvertaling voor te bereiden.

week 1 – Wat is literair vertalen van klassieke teksten? (Je kan dit eventueel doen aan de hand van volgende artikelen:

  • Van Nederlands naar Nederlands (Paul Claes) (certamina.be)
  • Vertalen: bijna en nabij (Patrick Lateur) (dbnl.org)
  • De vertaler is ambassadeur, auteur, amateur: Aischylos vertalen (Patrick Lateur) (athenaeumscheltema.nl)

Illustreer met Nederlandse literaire vertalingen van een passage uit een fragment Latijnse of Griekse klaslectuur waar de leerlingen vertrouwd mee zijn.

week 2 – Lectuur en toelichting van het wedstrijdfragment, zoals je doorgaans te werk gaat bij klaslectuur. Vermijd om volledige zinnen integraal te vertalen.

week 3 – Introduceer de leerlingen in klassieke en online hulpmiddelen.

  • vertaalwoordenboeken Latijn/Grieks – moderne talen (Logeion)
  • synoniemenwoordenboeken om de juiste nuance van een woord op het spoor te komen:
  • concordantielijsten om passages te vinden waar een bepaalde woordcombinatie nog voorkomt bij Vergilius (PHI Latin Texts) of Homeros (Ilias | Odyssee), om zo moderne vertalingen van die passages te vergelijken
  • anderstalige vertalingen van het wedstrijdfragment (Budé, Loeb).

Je kan hier zelf zo ver in gaan als je wilt.

Deel de klas op in minstens 3 teams, en vraag elk team om een literaire vertaling van het wedstrijdfragment voor te bereiden (eventueel als huiswerk).

week 4 of 5 – Vergelijk in de klas per vers of verzen de respectieve vertalingen van elk team.

Coördineer de discussie en laat de leerlingen kiezen voor de versie die hen het best lijkt. Verifieer daarna met de leerlingen of de vertaling een eenheid vormt (geen storende wisselingen in taal- en stijlregister).

NB: Sommige leerkrachten geven het wedstrijdfragment vooraf op in een toets van een niet-gelezen tekst, of lezen in de klas de passage die net voorafgaat aan het wedstrijdfragment om de leerlingen alvast de context mee te geven.

Protocol ⬆️

Het creëren van een literaire vertaling vormt een intellectueel gevecht, eerst met de oude tekst en in tweede instantie met de eigen versie. Deelnemen aan deze wedstrijd is voor de leerlingen een enorme uitdaging.

Het gebruik van hulpmiddelen is een evidentie. Het Certaminacomité doet een beroep op fairplay, van de leraar enerzijds die zijn begeleidende rol opneemt zonder te sturend te zijn, van de klasgroep anderzijds die bedachtzaam omgaat met de (digitale) hulpmiddelen die ter beschikking zijn. Deze (digitale) hulpmiddelen kunnen leiden tot een verbetering van de vertaling, maar kunnen geen eindproduct opleveren. Een AI gegenereerde vertaling als eindproduct kan de eigenheid en creativiteit van de klasgroep onmogelijk tot zijn recht laten komen.